Een houding van dankbaarheid is een levend geheel. Het blijft altijd een beetje willekeurig om deze vloeiende beweging in drie stappen op te splitsen.Toch kan zo’n beschrijving helpen bij het oefenen.

In elk proces kunnen we een begin, een midden en een eind onderscheiden. We kunnen dit basisprincipe gebruiken om dankbaarheid te oefenen. Wat gebeurt er bij het begin, in het midden en op het eind wanneer we ons dankbaar voelen? Wat ontbreekt wanneer we niet dankbaar zijn?

Voor het naar bed gaan, kijk ik terug op de dag en stel mijzelf de vraag: ’Ben ik een moment stil blijven staan om me te laten verrassen of ben ik verdoofd door blijven sjokken?’

Wakker zijn, bewust zijn en alert zijn vormen het begin, het midden en het eind van dankbaarheid. Dit zijn de drie stappen waarmee we dankbaarheid zouden kunnen oefenen.

Stap een: Word wakker

Op de eerste plaats kunnen we nooit beginnen dankbaar te zijn als we niet wakker worden. Zolang er niets is dat ons kan verrassen, lopen we verdoofd door het leven. We moeten oefenen om wakker te zijn voor verrassingen. Ik stel voor om de volgende eenvoudige vraag te gebruiken als een soort wekker: ‘Is dit niet verrassend?’ ‘Ja, inderdaad!’ is dan het enige goede antwoord ongeacht wanneer, waar en onder welke omstandigheden je deze vraag stelt. Per slot van rekening, is het niet verrassend dat er überhaupt iets is in plaats van niets? Stel jezelf minstens twee keer per dag de vraag:’Is dit niet verrassend?’ en al heel gauw ga je meer open staan voor de verrassende wereld waarin wij leven.

Een verrassing kan een schok geven, genoeg om ons wakker te schudden zodat we niet langer alles als vanzelfsprekend beschouwen. Maar het kan ook zijn dat we die verrassing helemaal niet leuk vinden. ‘Hoe kan ik hiervoor dankbaar zijn?’ jammeren we als ons plotseling iets rampzaligs overkomt. Waarom? Omdat we ons niet bewust zijn van wat ons werkelijk geschonken wordt in deze bepaalde situatie: een kans.

Stap twee: Wees je bewust van kansen

Een eenvoudige vraag helpt me de tweede stap van dankbaarheid te oefenen:

‘Welke kans krijg ik hier?’ Je zult merken dat de kans die een bepaald moment je geeft, een kans is om te genieten – te genieten van klanken, geuren, smaken, weefsel, kleuren en met nog intenser vreugde van vriendelijkheid, een aardig gebaar, geduld, trouw, eerlijkheid en al die geschenken die de grond van ons hart verzachten als een warme lenteregen. Hoe vaker we oefenen ons bewust te zijn van de talloze gelegenheden om simpelweg te genieten, des te gemakkelijker wordt het om moeilijke of pijnlijke situaties te beschouwen als kansen, als geschenk.

De kern van dankbaarheid is het je bewust zijn van kansen die gebeurtenissen en omstandigheden in het leven je bieden; toch is je daarvan bewust zijn alleen niet genoeg. Wat heeft het voor zin je bewust te zijn van een kans als je die niet benut? Hoe dankbaar we zijn, wordt duidelijk door de alertheid waarmee we reageren op de kans.

Stap drie: Reageer alert

Wanneer we eenmaal wakker open staan voor verrassing en ons bewust zijn van de kans die voorhanden is, reageren we spontaan; zeker wanneer we de kans krijgen ergens van te genieten. Wanneer een onverwachte regenbui niet langer alleen maar een ongemak is maar een verrassend geschenk, grijp je spontaan de gelegenheid aan om te genieten. Je geniet er dan net zo van als toen je nog een kleuter was, ook al probeer je niet meer de regendruppels in je wijd-open mond op te vangen. Alleen wanneer de kans meer van je vraagt dan spontaan genieten, moet je extra moeite doen bij stap drie.

Bezinnen

Wanneer ik mij bezin op de manier waarop ik dankbaarheid in praktijk breng, helpt het mij de regel die ik als jongetje leerde voor het oversteken van een kruispunt toe te passen op de drie basisstappen:’Sta stil, kijk, ga.’ Voordat ik naar bed ga, kijk ik terug op de dag en stel mijzelf de vraag: ’Ben ik stil blijven staan om me te laten verrassen? Of ben ik verdoofd door gesjokt? Was ik te druk om wakker open te staan voor een verrassing?En toen ik stil bleef staan, heb ik toen gezocht naar de kans van dat moment? Of heb ik me door de omstandigheden laten afleiden van het geschenk in het geschenk? (Dit gebeurt nogal eens wanneer het cadeaupapier niet aantrekkelijk is).Tenslotte, ben ik alert genoeg geweest om er voor te gaan en heb ik de gelegenheid die me werd geboden volledig benut?

moth butterfly

Ik geef toe dat er tijden zijn dat het moment waarop ik ’s avonds stil sta om me te bezinnen op mijn dag, het lijkt op de eerste stop van een sneltrein. Dan kijk ik terug en besef vol spijt wat ik allemaal gemist heb. Op die non-stop dagen was ik niet alleen minder dankbaar, ik was ook minder levend, op een of andere manier verdoofd. Op andere dagen ben ik net zo druk maar ik denk eraan stil te staan en ik doe dan zelfs meer omdat stilstaan de sleur doorbreekt. Maar behalve wanneer ik ook kijk, maakt stilstaan mijn dag niet echt vreugdevol. Wat maakt het uit of ik in een sneltrein of een in stoptrein zit als ik me niet bewust ben van het landschap buiten? Er zijn ook dagen dat ik tijdens mijn terugblik merk dat ik stil ben blijven staan en heb gekeken maar niet alert ben geweest. Gisteren nog vond ik een enorme mot op het trottoir; ik bleef lang genoeg stilstaan om hem op een veilige plek in het gras dichtbij te zetten. Maar ik ben niet op mijn hurken gaan zitten om een tijdje bij dit prachtige schepsel door te brengen. ’s Avonds kon ik me de lichtgevende ogen op de grijs-bruine vleugels nog maar vaag herinneren. Mijn dag verloor aan waarde doordat ik verzuimde lang genoeg bij dit verrassende geschenk te blijven en vol dankbaarheid te genieten van zijn schoonheid.

Sta stil en word wakker; kijk en wees je bewust van wat je ziet; ga dan verder met alle alertheid die je kunt opbrengen voor de gelegenheid die het moment je biedt.

Mijn eenvoudige recept voor een dag vol vreugde is: sta stil en word wakker; kijk en wees je bewust van wat je ziet; ga dan verder met alle alertheid die je kunt opbrengen voor de gelegenheid die het moment je biedt. Wanneer ik terugkijk op een dag waarop ik deze drie stappen steeds weer heb genomen, is het alsof ik naar een boomgaard vol vruchten kijk.

Dit recept voor dankbaar leven klinkt eenvoudig – en dat is het ook. Maar eenvoudig wil niet zeggen gemakkelijk. Soms zijn de eenvoudigste dingen moeilijk omdat we onze kinderlijke eenvoud verloren hebben en nog geen volgroeide eenvoud hebben gevonden. Groeien in dankbaarheid is groeien in volwassenheid. Natuurlijk is groeien een organisch proces. En zo zijn we weer terug bij wat ik in het begin gezegd heb: Het blijft altijd een beetje willekeurig om deze vloeiende beweging in drie stappen op te splitsen. Wanneer ik dankbaar ben, ren ik of sjok ik niet mijn dagen door – ik dans. Wat geldt in de dansles geldt ook hier: alleen wanneer je niet langer aan de stappen denkt, kun je echt dansen.

Dit essay is voor het eerst verschenen in Beliefnet, zomer 2001

Vertaling: Annemarie Verschoor – ten Dam